Günümüz çağında görüntüleme cihazlarına çok ilgi gösteriliyor. Televizyon ve monitörlerin yanı sıra telefonlar da birer görüntüleme cihazı sayılabilir. Peki, bu cihazların en önemli parçalarından biri olan panellerin birebir aynı model olsa bile herkese farklı kalitede gelebileceğini ve bu yüzden performans farkı oluşabileceğini biliyor muydunuz? Buna panel piyangosu denir. Peki, bu televizyon ve monitörlerde panel piyangosu nedir?
Panel piyangosu türleri:
-
Panel Çekilişi (Üretime Dayalı)
Bu tür piyangolar genelde telefon ve televizyonlarda olsa da monitörlerde de mevcuttur. Örnek olarak Vestel QA9700 ve BenQ EX2710Q ürünlerini ele alalım.
Vestel 65QA9700 televizyonunda üretiminde 3 farklı panel kullanılmıştır. Bunlardan 2’si BOE ve LG üretimi IPS panellerken 3. panel diğerleriyle hiç alakası olmayan HKC üretimi bir VA paneldir.
BenQ EX2710Q modeli: 1. Parti üretimde LG üretimi LM270WQA-SSA2 paneli kullanılırken 2. Partide Innolux üretimi M270KCJ-K7E kullanılmıştır ancak ikisi de IPS paneldir yani televizyonlardaki gibi panel teknolojisi değişikliği gibi radikal şeyler söz konusu değildir.
Yani Vestel 65QA9700 veya Benq EX2710Q gibi üretimininde çoklu panel kullanılmış modelleri tercih edecekseniz bunu bilerek tercih etmelisiniz. Eğer aralarında özellikle istediğiniz panel varsa seri numarası aracılığıyla bulmalısınız.
Telefonlarda ise bu durum daha farklı. Aynı paneli 3 farklı firma tedarik edebiliyor. Hangisinin denk geleceği tamamen sizin şansınıza bağlı oluyor.
Panel Varyansı (Şansa Dayalı)
Panel varyansı, aynı panelde meydana gelen kalite ayrımı sonucu oluşan görüntü kalitesi ve performans farkı olayıdır.
Panel varyansı olayına kontrast oranı, parlaklık, renk gamı ve doğruluğu, homojenlik, değişken yenileme hızı performansı, hız aşırtma potansiyeli ve ölü/sıkışmış pikseller, ışık sızması, IPS/VA glow vb. panel kusurları dahildir.
-
Kontrast:
Kontrast oranı, bir ekranın en parlak beyaz ile en koyu siyah arasındaki oranı ifade eder ve görüntü kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir fakat bazen bu oranın gerçek dünyada kullanım sırasında fark edilmesi pek mümkün değildir, özellikle de iki ekranı yan yana koymadan.
Monitör üreticileri genellikle kontrast oranını belirtirken yuvarlak bir sayı kullanırlar, örneğin 1000:1 ancak bu rakamın kendisi genellikle tüketicilere pek bir şey ifade etmez. Bir monitörün kontrast oranı 1200:1 iken, aynı modelin başka bir ünitesinde bu oran 800:1’e yakın olabilir.
Bu farklar genellikle gerçek kullanımda gözlemlenmez ve çoğu durumda, belirtilen kontrast oranına oldukça yakın bir performans elde edersiniz. Bazı durumlarda ise üreticiler hem minimum hem de maksimum kontrast oranını belirtebilir, bu nadir bir durumdur.
İlginç bir şekilde, bir monitörün kontrast oranının üretici tarafından belirtilenden daha yüksek olduğunu görebilirsiniz. Bu durumda, ya test metodolojisinde bir hata veya farklılık vardır ya da söz konusu ünite gerçekten daha yüksek kalitededir ki bu durumda üreticinin inceleme için özenle seçilmiş bir ünite göndermiş olma ihtimali de vardır.
Sonuç olarak, kontrast oranı firma verilerinde çok iyi olsa bile satın aldığınız ünitenin gerçek performansının beklentilerinizi karşılamayabileceğini göz önünde bulundurmalısınız.
Parlaklık:
En yüksek parlaklık özelliği, bir ekranın nit veya cd/m² cinsinden ölçülen maksimum parlaklık seviyesini belirtir (örneğin, 400 nit). Bu spesifikasyon genellikle reklam edilen miktarın altında olmaz fakat bazen oldukça yüksek değerlere ulaşabilir.
Bu özellik, ekranın ne kadar parlak olabileceğini gösterir ancak kullanıcılar her zaman parlaklığı istedikleri düzeyde ayarlayabilirler. Bu nedenle, çok parlak bir monitör arıyorsanız, yüksek parlaklık seviyesine sahip bir model tercih etmek önemlidir.
Parlaklık, farklı monitör modelleri arasında hem minimum hem de maksimum düzeyde değişebilir. Unutulmamalıdır ki, herkesin parlaklık tercihi farklıdır ve bir kişi için ideal olan parlaklık seviyesi, başka bir kişi için çok fazla veya çok az olabilir. Bu nedenle, bir monitörün parlaklık ayarlarını kişisel tercihlerinize göre özelleştirebilmek önemlidir.
Sonuç olarak, parlaklık özelliği, ekranın ışık gücünü belirtir. Kullanıcıların bu parlaklığı ihtiyaçlarına uygun şekilde ayarlayabilmesi önemli bir esneklik sunar.
Renk gamı ve doğruluğu:
Çoğu monitör fabrikada kalibre edilir, ancak renkler birimler arasında tutarlı olmayabilir. Örneğin, iki aynı model monitörü yan yana koyarsanız, belirli bir kırmızı tonunun bir ekran üzerinde diğerinden biraz farklı görünebileceğini fark edebilirsiniz.
Özetle, %99 sRGB renk gamına sahip iki monitör bile, birinde sRGB renk alanının yalnızca %96’sını kapatabilirken, diğerinde %101 sRGB’ye kadar genişleyebilir. Bu durum, belirli renk tonlarının daha canlı hale geldiği ve iki monitör arasındaki farkın belirginleştiği anlamına gelir. ~%5’lik bir sRGB farkı genellikle fark edilmez ancak monitörler arasında daha belirgin farklar olabilir.
Monitörlerin OSD (Ekran Üstü Gösterim) menüsündeki kontrast, renk sıcaklığı gibi görüntü ayarları araçlarını kullanarak, her iki ekranın birbirine yakın bir renk deneyimi sunmasını sağlayabilirsiniz.
Bazı zamanlarda renkleri tam olarak eşleştirmenin tek yolu, özel bir renkölçer ve uygun yazılım kullanmaktır. Sadece OSD ayarlarını kopyalamak ve başka incelemeciler tarafından sağlanan ICC profillerini kullanmak, genellikle beklenen sonuçları vermez. Her monitör birimi farklı olabilir, bu nedenle monitör sürücülerinizle birlikte gelen profilleri (genellikle monitör üreticisinin web sitesinde veya ürünle birlikte gönderilen CD’de bulunur) denemek iyi bir yaklaşım olabilir.
Profesyonel ekranlar, özellikle Delta E < 2 gibi yüksek hassasiyetle kalibre edilebilir ancak aynı model monitörler arasında bile bir birimin Delta E değeri 1,5 iken diğerinin 0,5 olabilir.
Delta E < 2, renk açısından kritik profesyonel çalışmalara uygunken, Delta E < 3 yeterlidir, ancak profesyoneller fark görebilir. Delta E 3’ün üzerindeki değerler ise genellikle çoğu kullanıcı tarafından fark edilebilir.
Homojoenlik:
Renklerin aynı model monitörde farklı görünmesinin temel nedenlerinden biri, paneller arasındaki homojenlik farklılıklardır.
Bazı monitörlerde, parlaklık ekranın tamamında homojen olmayabilir. Genellikle en yüksek parlaklık merkezde bulunur ve kenarlara doğru azalır. Bu durum bazı birimlerde daha belirgin olabilir. Örneğin, düz beyaz bir arka plan kullandığınızda, ekranın üst kısmının biraz daha soluk veya daha az parlak olduğunu fark edebilirsiniz.
Monitörlerde, ekranın dört kenarında parlaklığın düşük olması, düz renkli arka planlarda gözle görülür bir vinyet etkisi yaratabilir.
Renk homojenliği için de benzer durumlar geçerlidir ancak bu durumda düz beyaz, ekranın bazı bölgelerinde diğerlerine göre biraz daha soğuk (mavimsi) veya daha sıcak (kırmızımsı, sarımsı) olabilir.
Neyse ki, bu tür sorunlar genellikle pek çok monitör ünitesini etkilemez ve hafif durumlarda tolere edilebilir.
Verimlilik:
Bazı durumlarda, aynı model monitörlerden ikisi hemen hemen aynı görüntü kalitesine sahip olabilir (görünür bir arka ışık sızıntısı olmaması, doğru renkler vb.), ancak performansları panel farklılıkları nedeniyle farklılık gösterebilir.
Örneğin, monitörün ısınma durumu performansı etkileyebilir. Isınmış bir ünite, piksel tepki süresi ve arka ışık yanıp sönme performansında bir miktar iyileşme sağlayabilir. Bu fark genellikle çok küçüktür ve çoğu oyuncu için muhtemelen fark edilmez, ancak çeşitli test sonuçlarını etkileyebilir.
Oyun performansı söz konusu olduğunda, panel farklılığının en yaygın ve belirgin durumu, Adaptive-Sync gibi değişken yenileme hızı teknolojisi ile ilişkilidir.
Özellikle VA panelli olan ve VRR parlaklık titremesi sorunuyla karşılaşabilen birçok oyun monitörü bulunmaktadır; fakat bu durum, bu monitörlerin yalnızca belirli birimlerini etkiler.
Hız aşırtma konusunda benzer bir durum söz konusudur. Bir monitörü 60Hz’den ~80Hz veya daha yüksek bir hıza hız aşırtma yapabilirsiniz, ancak aynı modelin başka bir birimi belki de 61Hz’e dahi ulaşamaz.
CRU (Özel Çözünürlük Yardımcı Programı) aracılığıyla VRR aralığını genişletme konusunda da benzer durumlarla karşılaşılabilir.
Belirli bir ünitenin deneyimine etki edebilecek diğer sorunlar arasında kare atlama (monitörün belirli kareleri atlaması, burada test edilebilir) ve piksel yürüyüşü/tersine çevirme (göze çarpan geçmeli yapılar) bulunmaktadır.
VA/IPS Glow gibi panel kusurları:
IPS glow, VA glow, çerçeveden ışık sızması ve sıkışmış/ölü pikseller gibi panel kusurları da farklı monitör birimleri arasında çeşitlilik gösterir.
Bu nedenle, bir monitör incelemesi okurken, örneğin bir monitörün çok fazla IPS glow veya ışık sızması nedeniyle eleştirildiğini gördüyseniz, bu durum ilgilendiğiniz ünitenin de aynı sorunu yaşayacağı anlamına gelmez.
Aslında, özellikle IPS glow, ekranın düzgün bir şekilde fotoğraflanmaması nedeniyle sıklıkla abartılı olarak görülebilir.
Öncelikle, çekilen kamera IPS glowu ve ışık sızmasını fazla gösterebilir ve fotoğraf, monitör parlaklığını maksimuma çıkarmış şekilde tamamen karanlık bir arka plan gösterirken çekilmişse, bu durum gerçek kullanımı doğru bir şekilde yansıtmayabilir.
Bu, bir monitörün çok fazla IPS glow veya arka ışık sızmasına sahip olmayacağı anlamına gelmez.
Eğer panelden sızan ışık miktarı rahatsız edici bir seviyedeyse yada ölü pikseller gibi kusurlar mevcutsa monitörünüzün iade veya değişim için geri gönderilmesi gerekebilir fakat bu durum, perakende monitör üreticinizin politikalarına bağlıdır (örneğin, kaç ölü/sıkışmış piksel olduğu, konumları vb.).
